Wszystkie dzielnice Rudy Śląskiej w przeszłości rozwijały się jako odrębne miejscowości, niektóre z rodowodem średniowiecznym - stąd związki poszczególnych dzielnic nie są duże. Za centrum handlowo-usługowe uchodzi położona centralnie dzielnica Wirek. Natomiast Urząd Miasta oraz najważniejsze instytucje publiczne Rudy Śląskiej mieszczą się w dzielnicy Nowy Bytom - zwanej tak nie bez powodu, ponieważ teren jej należał kiedyś administracyjnie do Bytomia. Silniejszy rozwój przemysłu od XIX wieku rozpoczął proces scalania się miejscowości. W ten sposób najpierw w 1951 r. powstały miasta Ruda i Nowy Bytom, które w 1959 r. połączyły się w miasto Ruda Śląska.
W dzielnicy Ruda na niewielkim wzgórzu stał niewielki średniowieczny zamek. Po zniszczeniu w trakcie wojny trzydziestoletniej, został w XVIII odbudowany i przekształcony w pałacyk. W XIX wieku został przebudowany w stylu neogotyckim i tak dotrwał do czasu jego spalenia w 1945 roku i zrujnowania w kolejnych latach. Innym średniowiecznym obiektem są pozostałości grodu stożkowego z fosą nad rzeką Kochłówką, na granicy Kochłowic i osiedla na Bykowinie.